دعاوی کیفری چک :
چک به معنی برگه تاریخ دار و دارای ارزش مالی است و معمولاً برای خرید در حال و گاهی برای پرداخت در آینده استفاده میشود اما همین چک هم به لحاظ کیفری و هم به لحاظ حقوقی ، در دادگاه های کیفری و حقوقی قابل رسیدگی میباشد که گروه وکلای بین المللی دفاع یاران در این مطلب به مبحث دعاوی کیفری چک می پردازد .
صاحب چک (صادر کننده) پس از تعیین میزان مبلغ و تاریخ آن را امضاء می کند و در تاریخ سر رسید شخص با مراجعه به بانک وجه مشخص شده در چک را دریافت می کند اما همیشه این چنین خوب پیش نمی‌رود و بسیاری از چک ها به دلیل عدم موجودی کافی یا مشکلات دیگری با برگشت خوردن چک مواجه می‌شوند و افراد مجبور می‌شوند جهت پیگیری چک برگشتی اقدامات لازم را انجام دهند و بدین نحو است که موضوع دعاوی کیفری چک یا دعاوی حقوقی آن مطرح میشود.
با وجود اینکه چک در مبادلات امروزی دارای اهمیت بسیاری است اما بی‌توجهی‌های زیادی نسبت به آن صورت گرفته است و در بسیاری از موارد مشاهده شده است که عدم آگاهی از یک ماده یا تبصره قانونی دشواریهای زیادی را برای اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی در طی پیگیریهای قضایی به وجود آورده است .
این روزها واژه ی چک برگشتی نامفهوم نیست چراکه بسیاری از افراد بعد از بردن چک به بانک محال علیه و عدم موجودی کافی، مجبور به برگشت زدن چک می‌شوند و برای پیگیری چک برگشتی و طرح دعاوی کیفری چک یا دعاوی حقوقی در خصوص آن، به دنبال راهکارهای سریع قانونی می‌گردند.
موسسه حقوقی بین المللی دفاع یاران با بهره مندی از وکلای پایه دادگستری ، کارشناسان و مشاورین حقوقی مجرب به صورت تخصصی به موضوع پیگیری چک برگشتی و همچنین دعاوی کیفری چک، پرداخته است .
در این قسمت ابتدا به تعریف چک می‌پردازیم، سپس چک از لحاظ جنبه کیفری و اقدامات مورد نیاز در دعاوی کیفری چک را خواهیم گفت و سپس میزان مجازات اشخاصی که اقدام به صدور چک بلامحل را می کنند اشاره خوهیم نمود.
چک برگشتی چیست ؟ آیا اقدام به شکایت در موضوع چک جنبه کیفری دارد ؟ در قانون جدید صدور چک چه قوانینی وضع شده است؟
موسسه حقوقی بین المللی دفاع یاران ضمن ارائه پاسخ متناسب به سوالات فوق به بررسی موضوع چک و دعاوی کیفری چک پرداخته است.
چک در ماده 310 قانون تجارت به شرح ذیل تعریف شده است:
«چک نوشته ای است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را که نزد محال علیه دارد ، کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار نماید .»
در قانون به انواع چک اشاره شده است که به شرح ذیل به آنها خواهیم پرداخت:
چک دارای انواعی است که پیش از بررسی دعاوی کیفری چک بایستی به آنها پرداخته شود :
- چک عادی
- چک تایید شده
- چک تضمین شده
- چک مسافرتی
چک عادی :
چک عادی چکی است که اشخاص، به عهده بانکها به حساب جاری خود صادر مینمایند، و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادر کننده آن ندارد .
2-چک تایید شده :
چک تایید شده چکی است که اشخاصی عهده بانکها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک محال علیه پرداخت وجه آن تایید میشود.
3-چک تضمین شده :
چک تضمین شده چکی است که به درخواست مشتری توسط بانک به عهده همان بانک صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین میشود.
4-چک مسافرتی :
چک مسافرتی چکی است که توسط بانک صادر، و وجه آن در هریک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران پرداخت می گردد.
البته با توجه به نیاز جامعه ، انواع دیگر چکها نیز ممکن است در آینده طراحی و ایجاد شود.
دعاوی کیفری چک برگشتی و مجازات آن در قانون :
دعاوی کیفری چک برگشتی و مجازات آن در قانون مطرح شده است و قانون گذار برای صادر کننده چک بلامحل مجازاتی را در نظر گرفته است.
چنانچه چکی که صادر شده است ، دارنده آن در تاریخ سر رسید به بانک مراجعه و به دلیل عدم موجودی چک را برگشت بزند، بانک به دارنده چک گواهی عدم پرداخت به انضمام کد رهگیری(کد رهگیری از طرف سیستم بانک مرکزی میباشد) ارائه مینماید؛ تحت عنوان گواهی عدم پرداخت و دارنده چک با این گواهی تحت شرایطی میتواند اقدام به شکایت نماید .
درصورتی که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد به تقاضای دارنده چک ، بانک مکلف است مبلغ موجود در حساب را به دارنده چک ، بپردازد و دارنده چک با قید مبلغ دریافت شده در پشت چک و تسلیم آن به بانک ، گواهی نامه مشتمل بر مشخصات چک مبلغی که پرداخت شده از بانک دریافت مینماید.
چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نگردیده بی‌محل محسوب، و گواهی نامه بانک در این مورد برای دارنده چک جانشین اصل چک خواهد بود.
در این صورت بانک مکلف است اعلامیه مذکور در ماده قبل را برای صاحب حساب ارسال نماید . همچنین بانکها مکلف هستند در روی هر برگ چک، نام و نام خانوادگی صاحب حساب را قید نمایند.
هرکس مرتکب بزه صدور چک بلامحل شود در صورت طرح دعاوی کیفری چک، به شرح ذیل محکوم خواهد شد :
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از 10 میلیون ریال به حبس تا حداکثر 6 ماه محکوم خواهد شد. در بند فوق حداقل میزان حبس مشخص نشده و صرفاً حداکثر آن تعیین شده است.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از یک میلیون تومان تا 5 میلیون تومان باشد از 6 ماه حداقل و تا یک سال حداکثر به حبس محکوم خواهد شد.
چنانچه مبلغ مندرج در متن چک (ملاک میزان مبلغ مندرج در چک میباشد) از 5 میلیون تومان بیشتر باشد به حبس از یک سال تا دوسال و همچنین ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت 2 سال محکوم خواهد شد و درصورتی که صادرکننده چک اقدام به صدور چک های بلامحل نموده باشد مجموع مبالغ مندرج در متون چک ها ملاک عمل خواهد بود.
هرگاه وجه چک به هر علتی که قبلا اشاره نمودیم برگشت بخورد بانک مکلف است در برگ مخصوص که مشخصات چک و هویت کامل صادر کننده در آن ذکر شده است، علت یا علل عدم پرداخت چک را صریحاً قید و آن را مهر و امضا نموده و به دارنده چک تسلیم نماید.
مهلت قانونی برای اقامه دعاوی کیفری چک، علیه صادر کننده:
یکی از مهم ترین مواردی که دارنده یک چک بلامحل بایستی نسبت به آن اطلاع و آگاهی داشته باشد مهلت قانونی برای اقامه دعاوی کیفری چک علیه صادر کننده است.
نکته ای که دارندگان چک بایستی به آن توجه نماید این است که جرائمی که در قانون چک به آنها اشاره نموده است، بدون شکایت دارنده چک قابل تعقیب نیست و درصورتی که دارنده چک تا 6 ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه نکند و یا ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت شکایت ننماید دیگر حق شکایت کیفری را نخواهد داشت.
منظور از دارنده چک شخصی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه داده است برای تشخیص اینکه چه کسی اولین بار چک را به بانک ارائه داده است و برای وصول آن به بانک مراجعه کرده است بانک ها مکلف هستند به محض مراجعه دارنده چک ، هویت کامل و دقیق وی را در پشت چک، با ذکر تاریخ قید نمایند. کسی که چک پس از برگشت از بانک به وی منتقل گردیده است حق شکایت کیفری نخواهد داشت مگر با وجود شرایطی خاص.
در صورتی که دارنده چک بخواهد چک را بوسیله شخصی دیگر به نمایندگی از طرف خود وصول کند و حق شکایت کیفری او در صورت بلامحل بودن چک محفوظ باشد، باید هویت و نشانی خود را با تصریح نمایندگی شخصی مذکور در ظهر چک قید نماید و در این صورت بانک اعلامیه ای را که قبلا می‌بایست صادر کند، به نام صاحب چک، صادر می‌کند و حق شکایت کیفری او محفوظ خواهد بود.
همچنین چنانچه بعد از شکایت کیفری، شاکی چک را به دیگری انتقال دهد یا حقوق را نسبت به چک به هر نحو به دیگری واگذار نماید تعقیب کیفری واقع خواهد شد.
اما در چه مواردی صادرکننده چک را نمی توان تعقیب کیفری نمود؟ بایستی توجه نمایید که همیشه نمی توان صادرکننده چک را تعقیب کیفری نمود و بایستی از راه های دیگری از جمله راه های حقوقی یا اجرائیات اداره ثبت پیگیری نمود.
در چه مواردی امکان اقامه دعاوی کیفری چک علیه صادر کننده چک بلا محل وجود ندارد؟
یکی از مهم ترین مسائلی که دارنده چک باید نسبت به آن و قوانین موجود در خصوص آن اطلاعات کسب نماید مواردی هستن که امکان اقامه دعاوی کیفری چک علیه صادر کنده چک یرگشتی وجود ندارد.
گروه وکلای بین المللی دفاع یاران در این قسمت به این موارد خواهد پرداخت و این موارد عبارتند از:
- درصورتی که ثابت شود چکی که تحویل داده شده، سفید امضا بوده است.
- کسی که چک، پس از برگشت از بانک به وی انتقال داده شده است حق شکایت کیفری ندارد مگر آنکه انتقال قهری باشد.
- هرگاه در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.
- چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله با تعهدی میباشد.
- هرگاه بدون قید در متن چک، ثابت شود که وصول وجه آن، منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
- درصورتی که ثابت شود چک بدون تاریخ صادر شده است و یا اینکه تاریخ واقعی چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک است.
دعاوی کیفری چک ،در مواردی که چک به نمایندگی یا وکالت صادر شده است:
گاهی چکها به نمایندگی یا وکالت از دیگری صادر میشود سوالی که در این جا مطرح میشود این است که دعاوی کیفری چک ،در مواردی که چک به نمایندگی یا وکالت صادر شده است، چگونه اقامه میشود؟
درصورتی که چک بر وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد ، صادر کننده چک و صاحب حساب مسئول پرداخت وجه چک می‌باشند و اجرائیه و حکم ضرر و زیان به صورت تضامنی علیه هر دو صادر میشود . همچنین امضاء کننده چک طبق قانون چک مسئولیت کیفری دارد مگر اینکه ثابت نماید که عدم پرداخت مستند به او نیست و صاحب حساب، از نظر کیفری مسئول خواهد بود و قابل تعقیب کیفری است.
مسئولیت مدنی پشت نویسان چک طبق قوانینی و مقررات قانونی هنوز حاکم میباشد.
در چه صورتی صادر کننده چک قابل تعقیب کیفری است ؟ چرا پیگیری چک برگشتی از طریق محاکم کیفری بهتر است ؟
موسسه حقوقی بین المللی دفاع یاران با بهره مندی از وکلای پایه یک دادگستری و کارشناسان و مشاورین حقوقی متخصص و با تجربه در زمینه دعاوی کیفری چک و سفته و چگونگی پیگیری چک برگشتی ، ضمن ارائه پاسخ به سوالات شما ، آماده پذیرش دعاوی حقوقی و کیفری در ارتباط با چک و سفته میباشد.